Geboren: 7 augustus 1922 (Nijmegen)
Overleden: 19 september 1944 (Nijmegen)
Scout
Scoutinggroep: Petrus Canisiusstam
Verzetsgroep: GDN (Geheime Dienst Nederland)
Schuilnaam: Van de Stop (codenaam Q 204), later gewijzigd in J 52 of in Groepsvorm J 55.
Verzamelde militaire informatie
Maakte explosieven Waalbrug onschadelijk (vermoedelijk)
Doodgeschoten

Op het Keizer Traianusplein, vlakbij de Waalbrug bij Nijmegen staat het Jan van Hoofmonument. De redder van de Waalbrug, of het nu wel of niet terecht is, zal altijd in een adem genoemd worden met Scout en verzetsheld Jan van Hoof. Zijn actie om explosieven onder de brug onklaar te maken, was maar een van de vele verzetsdaden die Jan van Hoof op zijn naam heeft staan. Hij vond dat hij zich als Scout moest aansluiten bij verzetsgroepen.  

Het klinkt als een spannend boek: Jan van Hoof met codenaam Q204 heeft als lid van de verzetsgroep GDN (Geheime Dienst Nederland) geheime informatie dat de Duitsers van plan zijn de Waalbrug op te blazen. Hij weet waar de explosieven onder de brug zijn geplaatst en besluit op 18 september met gevaar voor eigen leven naar de brug te gaan. Het was op een maandagmiddag, dus op klaarlichte dag. Het lukt hem om ongezien bij de lonten te komen die de explosieven moeten ontsteken. Hij knipt ze door en weet zichzelf in veiligheid te brengen.  

Of Jan Jozef Lambert van Hoof daarmee echt heeft voorkomen dat de Duitsers de brug konden opblazen, is nooit officieel vastgesteld. Er is veel over gepubliceerd en gespeculeerd. Na de oorlog komt een speciaal ingestelde commissie tot de conclusie dat het niet waarschijnlijk is. De springlading was er wel, maar de Duitsers zouden de brug juist heel hebben willen laten, zodat ze er zelf nog gebruik van konden maken bij een tegenoffensief.   Dat er zoveel aandacht was voor de verzetsdaad van Van Hoof, zegt veel over het belang van de Waalbrug bij het oprukken van de geallieerde troepen. Dat er onduidelijkheid is over zijn daad, hoort ook bij de beeldvorming van een verzetsheld. Want het was zeker niet het enige waar Van Hoof betrokken bij was.

Ondergronds

Zijn betrokkenheid bij het verzet komt onder meer voort uit zijn lidmaatschap van Scouting. Hij was niet zomaar Scout. Als verkenner was hij deelnemer aan de Wereld Jamboree in 1937 in Vogelenzang. In de oorlog bleef hij lid van Scouting en in het voorjaar van 1943 werd Van Hoof met drie andere aspirant-roverscouts (voortrekkers) van de Petrus Canisiusstam als voortrekker geïnstalleerd. In die tijd was Scouting al een verboden organisatie en gingen enkele groepen ondergronds verder. Ook de groep van Van Hoof. Begin augustus 1943 ging hij naar een clandestien verkennerskamp in Venray. Jan was weer even in de sfeer van het bekende verkennersleven en wist de jongens te amuseren met zijn liedjes en zijn blokfluit.  

Codenaam

Via het illegale stamwerk werden de Nijmeegse Voortrekkers, zoals vele anderen, ook betrokken bij het Verzet. Jan studeerde bovendien aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en kwam op die manier terecht in het studentenverzet. Hij bracht illegale blaadjes zoals Je Maintiendrai rond. Later hielp hij met medeleden, zoals zijn vriend Thijs Mattheus, militaire inlichtingen te verzamelen. Zij deden dat toen onder de vlag van de GDN (Geheime Dienst Nederland) die dus ook de informatie kreeg over de aangebrachte explosieven bij de Waalbrug en de spoorbrug in Nijmegen. Jan van Hoof heette in het verzet Van de Stop met codenaam Q 204, later gewijzigd in J 52 of in groepsvorm J 55. 

Tekening van de Duitse verdediging van de Waalbrug,Vakhof en Belvedère, waaraan Jan van Hoof had meegewerkt. (Bron: www.Noviomagis.nl)  

Waalbrug

Zijn meest bekende verzetsdaad, het onschadelijk maken van de explosieven onder de Waalbrug, vond plaats op 18 september 1944. Uit verslagen van die dag blijkt nog eens onder welke omstandigheden het verzet toen opereerde. Na zijn daad trof Jan zijn ouderlijk huis zwaar getroffen aan. Zijn ouders hadden het overleefd in de kelder van een ander huis in de Museum Kamstraat. Het moet een chaotische situatie zijn geweest toen Jan ook nog met veel overtuiging en gebaren vertelde dat de Waalbrug was gered. Hoe de brug was gered en wat hij precies had gedaan, vertelde hij er niet bij. Alsof het business as usual was, meldde hij zich de volgende dag bij hotel Sionshof vlakbij de Heilig Landstichting. Het hotel was een verzamelpunt voor geallieerde militairen en oorlogsverslaggevers. Hij zei niets over zijn sabotage van de explosieven, maar gaf wel enkele tekeningen af van Duitse versterkingen rond de Waalbrug. Vanaf hotel Sionshof vertrok hij die middag om een verkenningswagen van de Royal Engineers door de Nijmeegse binnenstad te loodsen. Op de Nieuwe Markt (vlakbij de spoorbrug) werd het voertuig in brand geschoten. Jan van Hoof werd van de wagen geslingerd. Hij overleefde het voorval, maar werd bij de ingang van het Kronenburgerpark, aan de Hezelstraat alsnog opgepakt, mishandeld en ter plaatse doodgeschoten.  

Verzetsmonument

Op 4 augustus 1945 werd Jan van Hoof herbegraven op begraafplaats Daalseweg waar nog steeds een monument te vinden is. In 1971 is hij nogmaals herbegraven op het erehof van de algemene begraafplaats Vredehof in Nijmegen aan de Weg door Jonkerbos. Tien jaar na zijn dood werd het verzetsmonument op het Keizer Traianusplein, vlakbij de Waalbrug, onthuld, waarmee iedereen geëerd wordt die in het verzet viel voor de bevrijding van Nijmegen. Dit Jan van Hoofmonument is gemaakt door beeldhouwer Marius van Beek, die zelf ook verzetsstrijder was.   Na de Tweede Wereldoorlog is het Erekruis, de onderscheiding voor Moed en de hoogste decoratie van Scouting, omgedoopt tot het Jan van Hoofkruis. Verschillende Scoutinggroepen hebben zijn naam als groepsnaam genomen. Nu herinneren nog drie groepen in Nederland aan zijn naam: in Nijmegen, Nieuwegein en Gouda.

Jan van Hoofmonument aan het Keizer Traianusplein in Nijmegen  

Herinnering steen aan het Joris Ivensplein in Nijmegen  

Herdenkings monument op de Waalbrug , Lent

Jan van Hoofkruizen Foto Jan van Hoofkruizen stof  

Bronnen en meer informatie:

Scoutinggroep Jan van Hoof (Nieuwegein)
Scoutinggroep Jan van Hoof (Nijmegen)
Website Spannendegeschiedenis.nl
Website Thedump.schoutscan (PDF – pagina 6)
Wikipedia Website Noviomagus.nl
Website Biografischwoordenboekgelderland.nl
Oorlogsgravenstichting
Website Standbeelden.vanderkrogt.net
Website Noviomagus.nl
Website Tracesofwar.nl