In 2019 is het verhalenproject Scouting in de Oorlog gestart met het doel om 75 verhalen over scouts en Scouting tijdens de Tweede Wereldoorlog te verzamelen. Dat is zo ver uitgegroeid dat er eind 2023 een verzameling van 2750 verhalen is ontstaan. Het geeft een duidelijk beeld van de rol en positie van scouts en Scouting tijdens de Tweede Wereldoorlog. De werkgroep bestaat uit enkele leden van het team Vrijheid in Herdenking, het team dat de 74 scouts en 14 zeekadetten bedeleidt die op 4 mei actief zijn bij de Nationale Herdenking op de Dam in Amsterdam.
Opzet en ontwikkeling verhalenproject
Het project richtte zich aanvankelijk op onderzoek naar verhalen over leden van de padvinders-, verkenners-, padvindsters- en gidsenorganisaties die tijdens de Tweede Wereldoorlog iets bijzonders hebben gedaan. Ze gingen ondergronds door met de activiteiten, boden zich aan voor hulpverlening en ordediensten, werden actief in het verzet of als militair. Ook de verhalen over scouts die werden vervolgd om hun afkomst of burgerslachtoffer waren, werden aan de verzameling toegevoegd. Al snel kwamen daar ook verhalen over scouts in Nederlands-Indië bij.
Het zijn verhalen die voor een groot deel al door anderen aan het papier of de computer zijn toevertrouwd. Door lokale groepen, omdat de persoon ooit lid was van hun groep, door de bekende geschiedschrijvers binnen Scouting of in de vorm van een toevallige verwijzing door schrijvers die zich bijvoorbeeld richten op een bepaalde plaats of verzetsgroep. De verhalen zijn echter nog nooit bijeen gebracht.
De verhalen geven een beeld van de rol die Scouting tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde. Daarvoor is ook uitgezocht welke positie de landelijke Scoutingorganisaties innamen tegenover de bezetter, de NSB en daaraan gelieerde Jeugdstorm, om duiding te geven aan de motivatie en overtuiging van de scouts die bereid waren hun leven te wagen bij hun bijzondere daden.
Team Vrijheid in Herdenken wil met de verhalen ook de lokale Scoutinggroepen helpen bij het behandelen van de thema’s vrijheid en herdenken in hun eigen groep en woonplaats. De verhalen kunnen dienen als inspiratie, kunnen worden doorgeven en vooral niet worden vergeten.
Zoek een verhaal in het bestand
De verhalen zijn verzameld in een groot bestand waarin kan worden gezocht op naam, woonplaats, Scoutinggroep en dergelijke. Het bestand is inmiddels ook een bron geworden voor kennisinstituten. Sinds oktober 2023 is het bestand gekoppeld aan oorlogsbronnen. Indien het bij persoonlijke verhalen van andere aangesloten bronnen om een scout blijkt te gaan, wordt dit vermeld. Het team is nog op zoek naar vormen om deze enorme informatiebron in toegankelijke vormen te publiceren en onder de aandacht te brengen.
Zoek hier in het bestand.
Tip ons
Het project is een doorgaand proces waarbij vrijwel dagelijks nieuwe verhalen worden toegevoegd. Ook worden bekende verhalen regelmatig aangevuld of verbeterd met nieuwe feiten. De werkgroep is steeds beter in staat om archieven te vinden en koppelingen tussen verhalen en bronnen te maken. Iedere tip, hoe klein en/of onduidelijk deze ook lijkt, kan daardoor waardevol zijn. Denk aan logboeken en ledenlijsten van voor de oorlog, persoonlijke logboeken op zolder en dagboeken van scouts in Nederlands-Indië.
Tips over verhalen, aanvullende feiten en bronnen kunnen worden doorgegeven aan Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Eerbetoon
Vast staat dat scouts op verschillende manieren actief zijn geweest in de oorlog en dat enkelen hierbij zijn omgekomen. Bruut vermoord, gefusilleerd, bij oorlogssituaties gesneuveld of doodgegaan door verzwakking of ziekte.
Het project is daarom ook een eerbetoon aan alle mensen, Scout of geen Scout, die tijdens de Tweede Wereldoorlog hun leven hebben gewaagd bij verzetsdaden en in oorlogssituaties.
Leeswijzer / verantwoording
Voor de oorlog was Scouting georganiseerd in de zuilen die overal in de samenleving terug te vinden waren. Ook waren er aparte organisaties voor jongens en meisjes binnen Scouting. Binnen iedere organisatie waren er verschillende namen voor de jeugdleden, zoals verkenner, padvinder, gids en padvindster. Voor de leesbaarheid van de lezers van nu hebben we ervoor gekozen alle leden van de landelijke organisaties Scouts te noemen, de algemene term voor leden (meisjes en jongens) van Scouting Nederland. Daar waar de oude functienamen van leiding genoemd worden, wordt ook de huidige naam aangegeven.
Samenstelling en uitwerking
- Tom Kievit, Lydia Kievit, Bert van den Hoogen (Team Vrijheid in Herdenken Scouting Nederland)
- Fedde Boersma (Directeur Scouting Nederland)
- Adri Saltzherr- van den Berg met medewerking van Carla Rus (‘gelegenheidsarchivarissen’)